A branquiña neve do Cebreiro

"Tódolos tempos tempiños son

pero a neve é gran prisión"
Verbo antigo

"ENCONTRAR no Cebreiro a atrancada:
neve folga no tourón basada.
De polvoriña e xistra rexeitado
á Faba i a Lagúa a arrecadadas.
Esbarar ó Valcarcel en irado
a favor das barras aguzadas.
Repetidas súpetas petadas
entre piornos tornos xestas
hastra o val das augas batanadas"
Uxío Novoneyra

Esta mañá, mentres repasaba a prensa, unha nova supuxo ser un analxésico no medio desta loita de economías internacionais e crises, hipotecas e despidos. A nova non era outra que a caída das primeiras neves nas aldeas da montaña galega. Isto lembroume aquela visita que fixeramos ó Cebreiro e, por este leda lembranza, debe protagonizar esta entrada o milenario lugar do Cebreiro. A neve do Cebreiro reflícte coma un branquecino espello o duro e esperanzador raio dos abrentes, acougando as duras xeadas. Na Casa Carolo, no Alto do Cebreiro, as vinganzas cóbranse moi custosas para os merodeantes corzos e xabaríns que asolagan as colleitas e os campos. Estes animais pasan a formar parte dos recordos de saídas ó monte trala presa ameazante, as batidas, o impulsivo respirar dos cans. No fogar dos Carolo, a cacheira de xabarín tamén esconde recordos de lendas e xantares. Nesta casa de comidas, a fartura e a lonxeva labor cociñeira son, xunto coas súas inmellorables materias primas, a esencia do bon facer coa súa feiticeira e leda hospitalidade. Pechados os buches, desabrochados os cinturóns, e logo dun bo xantar ao pé da histórica e sempre viva lareira co seu cálido recendo a madeira de castiñeiros, vidueiros ou carballos; visitamos os recunchos que daban vida ó lugar.

O Cebreiro é a porta de entrada á Galiza para milleiros de camiñantes que, solitarios, vagan nos sendeiros do Camiño Francés. O Alto do Cebreiro é o estratéxico corazón da montaña de Lugo, pois separa aos Ancares do Courel, ficando coma unha impoñente atalaia sobre estas dúas feiticeiras terras. As pallozas e cabazos comezarán a ficar baixo o espeso e xélido manto de neve. Os acivros serán auténticas pantasmas que fructifican espiños e dan fe dos derradeiros e misteriosos cantos da pita do monte, da inquedante presenza do lobo ou da rutinaria visita do oso pardo. Namentres a neve siga a desplomarse sobre dos lendarios teitos de palla dos fogares do Cebreiro, coma cada ano, alumearán as lareiras e o fume que se mestura co aire frío da noite será o sinal que foi ata o de agora; sinal da acolledora hospitalidade e do calor e paz dos seus fogares. O millo xa se gardou nos cabazos, e o inverno que comeza acouga ás familias baixo os teitos; o recendo dos cocidos e laconadas confirmarán a marabillosa rutina dos invernos do Cebreiro. ¡Benvida á nova e primoxénita neve do Cebreiro!

Navia de Suarna

O tempo e o Río Navia foron sepultando ó seu paso as pedras que conformaban o Castelo do Conde de Altamira logo de ser derribado nas Revoltas Irmandiñas, aló polo ano 1467. A súa xigantesca ponte medieval foi o cordón umbilical entre os veciños que habitaron as súas ribeiras ao longo da historia da fronteiriza vila de Navia de Suarna. Este lugar con longa tradición de pesca fluvial limita ao norte con Asturias e ó leste con León. Os seus veciños ollan ó río e, nas tabernas, os cazadores conversan encol de vitoriosas batidas. Cheira a fume de lareira ó percorrer as rúas e, o día da feira, unha gaita dá o comezo mesturada co recendo e o axetreo da pulpeira. O outono é un bo momento para coñecer este máxico lugar, observalo curso do río que osixena as terras de Navia, e disfrutar da ledicia e paz que se respira. Os lobos ouvean ó luar dende os altos i escarpados montes da Comarca dos Ancares, e as voces que dende os mesmos vales denunciaron as inxustizas e o asoballamento que sufreu o chan dos Galegos, eran os ecos que de novo semella que volven resoar, Fuxan os Ventos. Como xa teño comentado na entrada anterior, este mítico grupo de músicos retornan pra bate-lo puño sobre da mesa e pra deixar voar a súa música e as súas letras. Déixovos cunha das súas máis míticas letras:

"Por unha noite de séculos
corrian tres feros galgos,
tres feros galgos da noite
afiados coma dardos.
Un lobo de ollos de lume
tras deles iba avanzando;
levaba luz nos seus ollos,
luz de días agardados.
Entrando en terra de soños,
iban os soños cantando;
Corre, lobo de esperenzas,
brinca muros e valados,
que eses tres galgos de noite
queden vencidos e escravos.
Ponte de luz as estrelas
con nova forza alumaron;
os galgos corrian ben,
mais o lobo iba eirado
e nun recanto de lume,
matounos de tres zarpazos.
E os rios cantaron a coro
un canto nunca cantado,
o horizonte abríuse en cantígas
por un craro navallazo,
e u ceo foi outra vez
un ceo azul e mais branco"
O Lobo

Fogar de labradores dos Ancares

"¿Qué acontece n' aldea??Antes de agora
Vina, y- alegre estaba;
N'ela todo era festas e trouleos,
E bailes e fiadas;
N'os campos escoitábanse as degrúas
D'os sachos y- as eixadas,
N'os fogares as frescas armonías
D'as risas e d' os bicos, q' estralaban".
Manuel Curros Enríquez, Aires d’a miña terra

A semana pasada conmemorámo-la vendimia nas ladeiras do Sil, e desta volta homenaxearemos ao tesouro procedente da América que tanta fame desterrou dos fogares galegos e que agora tamén comeza a dar o seu froito; O millo, e os incesantes e loitadores labradores. Entre setembro e outubro comézase a recoller e gardar en cabazos de madeira e palla, tan identificativos e antergos do Val de Ancares. As vellas mans desfollan as espigas coma así o fixeron as mans dos seus antergos, cos mañosos xeitos que peitearon a mesma terra ao longo dos séculos, e debullaron os mesmos grans e plantaron a mesma semente. Os fogares dos heroicos labradores fican polo día baleiros pero fieis, húmidos teitos e berce dos últimos segadores que lle rouban o día á noite e sementan no inverno pra recoller no verán. Nas aldeas dos Ancares, as duras xeadas baleiran os pratos e asolagan as hortas, enmudecendo os laios dos fogares onde se refuxian os labradores. Sementar, sachar, sacalas vacas e as ovellas ós prados, limpar as cortes, picar rachóns, muxilas vacas e recollerse ao caer o día. Á noitiña, a lareira acouga a fame e os vellos falan dos tempos e lendas, de loita e traballo, de herdanza e bondade. A sempre presente sombra dun fogar acouga a loita do traballo e resgarda as vidas dos peiteadores da terra dos Ancares. A emigración avellenta os fogares da triste Galiza que cada vez máis se observa nas aldeas de gran parte do interior galego. O pesadelo é a diáspora, as pragas, as sequías e a falla de colleitas. O clima, a eterna e discutida súplica. Que a derradeira colleita de millo nos Ancares, i en toda Galiza, sexa a lendaria colleita dun futuro mellor, dun novo porvir.

Volven Fuxan os Ventos

O grupo Fuxan os Ventos fixo unha férrea defensa ao longo da súa traxectoria musical dos labradores, mariñeiros e traballadores, e denunciou en moitas das súas cancións a diáspora, así como o deterioro e esquecemento que estaban a sufrir as pequenas aldeas de Galicia, homenaxeando ás xentes, vellas e novas, que simbolizan o pasado e o futuro da cultura galega, do noso país. Desgraciadamente, o grupo fixo un parón de anos. O retorno ós escenarios deste grupo lugués, a nova agardada por tódolos seguidores de Fuxan os Ventos, farase realidade os vindeiros días 18 e 19 deste mes de outubro no Auditorio de Galicia, en Santiago de Compostela. O grupo volve para seguir revindicando os dereitos e a cultura dos galegos. O disco ten como título: Terra de Soños, e nel colaboran artistas como Guadi Galego, Mercedes Peón ou Nova Galega de Danza. Déixovos coa letra dunha das cancións, para min, máis boas de Fuxan os Ventos, na que denuncian a soidade dos que quedan nas aldeas. Fame, Soedade e bágoas:

Noutrora morría o lume
e os nenos topeneaban
namentras o Manuel
botaba unha ollada ás vacas.

O compañeiro morreu
e os fillos, ¡quen os xuntara!,
que o vento da emigración
espallounos como fiaspas.

¿Por quen agardas, María,
coa Lúa chea de lobos
e as estrela afogadas
na fonda cunca dos ollos?

¿Por quen agardas teimosa
na noite mais ateigada?,
ninguén precisa de tí
nin tí precisas xa nada.

¡Se foses nova!, ¡quen sabe!
se aló nunha patria estrana
atoparía-la quentura
dun home, un pan e unha casa.

Que esta terra soio dá
fame, soedade e bágoas.
¡Ai quen poidera fuxir
na compaña da esperanza!.

Agora xa non, María,
somentes a terra agarda
e chama por ti mainiño
pra que xurdas nas carpazas.

Pra que xurdas na carpazas,
pra que emergullas nas fontes,
pra te acaneares nas arbres
ó compas do vento norte.

Mais agarda outro anaquiño,
miña vella na lareira,
que tein de voltar un día
e han de atopar lume nela.

Tí es que garda-la patria,
María, coa vida acesa,
non deixes morre-lo lume
astra que eles traian leña.

Outono nas adegas do Sil

"Virtú e nobreza, talentos e groria,
xa teñen gardados pra dar a sua hestoria
as fadas que dormen n'as grutas d'o Sil"
Valentín Lamas Carvajal

É outono e comezan as vendimas nos esesgrevios terreos e socalcos onde fructifica o sangue do Sil. É un bo momento para visitar as terras de viños galegos e presenciar a colleita da uva. Nas adegas vellas que semellan pendurar das inigualables Ribas de Sil, e mentres as follas comezan a finar, escóllense as mellores uvas que dan nome aos viños da Terra de Quiroga. A Serra de A Moa e os seus máis de mil metros enfeitizan coa ferocidade da vertixinosa altitude, como atalaia dos eternos séculos e testemuñas de antergas vendimas. Os mosteiros e abadías debúxanse nas mansas augas, ficando inmortais no transcurso do río namentres o seu curso fica sosegado e silandeiro. Amandi, viño de césares na Gallaecia romanizada, chan de celtas, follas de visgo, da man de ancestrais druídas das carballeiras sacras. Sangue mencía de monxes e luxurias. ¡Que o Sil nos agasalle unha memorable vendima!.