martes, 8 de novembro de 2016

A Casa dos Mouros de Candeán


“Terra de mámoas e castros
para morada de teus guerreiros,
monumentos que contan historias,
lendas e poemas verdadeiros”
Manuel Diz Ramos, Poemas na emigración

Pouco despois de visitar, no concello pontevedrés de Mos, as chantas graníticas e milenarias da Anta do Meixoeiro, sentín a necesidade de achegarme até outra xoia megalítica veciña localizada na contorna da Madroa, nun dos barrios máis elevados da meirande urbe do noso país. Alí descansan as chantas da impoñente Casa dos Mouros, outro dos grandes achados megalíticos desta industrial e poboada comarca. Estas terras fican ateigadas de mámoas, petróglifos e antas; tesouros milenarios que adormecen nos bosques e nas fragas, nas abas das montañas que custodian a ría. 


Esta Casa dos Mouros tamén recibe o nome de Dolmen de Candeán por localizarse na parroquia de San Cristovo de Candeán, nunha parcela que fica a escasos metros dos campos de adestramento do Real Club Celta de Vigo, na cortiza radial da cidade. Nada máis internarme naquela parcela decataríame das enormes proporcións que atesoura esta misteriosa Casa dos Mouros, este milenario dolmen de Candeán. Este monumento prehistórico vigués presenta unha planta poligonal, de tres metros de longo por dous de ancho e unha altura máxima de escasos dous metros, conformada por cinco esteos amais da laxe de cubrición; que na actualidade fica desprazada da súa elevada localización orixinal e recostada sobre dun dos laterais. 


Este impresionante Dolmen de Candeán presenta algunha que outra carencia. Por unha banda, carece case que por completo da masa tumularia orixinal; a mámoa que o protexía i envolvía cun mesto manto de terra, pedras e raíces. O motivo desta carencia parece estar vencellado ó da situación actual da anta de cubrición; os espolios e a cobiza humana. Por outra banda, tamén carece de corredor, que segundo parece debeu estar orientado cara o leste. Por se fose pouco, ó igual que o veciño dolmen de Meixoeiro, este de Candeán fica localizado nunha parcela privada, polo que carece tamén da adecuada sinalización e dos correspondentes paneis informativos; ó igual que a meirande parte dos dolmens que atesoura o noso país. 


Este de Candeán é somentes unha pequena mostra dos numerosos dolmens e túmulos que se concentran nunha franxa de tres quilómetros que comeza eiquí e se estende monte abaixo, onde se localiza Chan do Labrador, -unha mámoa espoliada décadas atrás-, e Chan dos Touciños, -un conxunto de tres dolmens e unha mámoa que se localizan preto do cemiterio de Candeán-. De camiño á contorna forestal do Vixiador localízanse tamén os túmulos de Ferradouro I e II, seguidos dos de Costa Fritida e da mámoa que se localiza no alto do monte do Vixiador. Deixei tras de min estoutro chan dos devanceiros, esta “terra de mámoas”, estes milenarios e mortuorios monumentos que como ben ten escrito Diz Ramos; “contan historias, lendas e poemas verdadeiros”.

domingo, 6 de novembro de 2016

A Anta do Meixoeiro


“Chámame a terra,
osario dos devanceiros,
leite e pan, distantes nais
de úteros fecundos.
Sucesión de menceres
alongados sobre o mar. 

Invoca o meu sangue
como un río de maturidade.
Chámame a terra.
Escoito a súa fonda voz.
Vou a seu encontro”
Xulio López Valcárcel, Cincuenta poemas

Procurei o devalar do tempo, o testemuño das pedras, os outeiros milenarios onde somentes semellan eternas as mámoas e os solpores. Procurei por San Cosme, nos cumios do Meixoeiro, os ecos distantes e murmuradores dos máis esquecidos devanceiros; o derradeiro coveiro dos primixenios i errantes moradores. Neste impoñente balcón ó Atlántico, onde adormecen as Cíes, permanecen intactas as tumbas doutros días. As chantas da desgraza, o “osario dos devanceiros”, as bágoas amargas da derradeira despedida, remanecen aínda coas auroras fuxidías, co estoupido de luces e sombras da outonía, coas cálidas cores que arden no horizonte; coa “sucesión de menceres alongados sobre o mar”. Procurei en Mos a senlleira Anta do Meixoeiro, a tamén coñecida mámoa de San Cosme ou das Minas, un dos meirandes achados megalíticos da Comarca de Vigo. Achei a Anta do Meixoeiro a rentes mesmo da cidade olívica, no aparcadoiro da Cidade Deportiva do Círculo Cultural, Mercantil e Industrial de Vigo; nun dos cumios máis altos da meirande urbe da Galiza. 


Nos arredores deste dolmen fican esparexidos numerosos esteos que formarían parte dunha necrópole que sería derrubada cando se construíron as actuais dependencias, aparcadoiros e pistas deportivas que conforman este recinto. A Anta do Meixoeiro é o único dolmen daquela necrópole que aínda se conserva “intacto”, pese a ser, iso si, desprazado da súa localización orixinal por mor da construción desta Cidade Deportiva. Presenta unha cámara poligonal que conserva sete laxas, e un corredor curto orientado cara o leste conformado por cinco chantas graníticas. Sobre deles descansa unha enorme laxa de cubrición duns tres metros de lonxitude por dous de ancho e un grosor máximo de un metro. A cámara atesoura uns escasos dous metros de diámetro e unha altura máxima de 1,7 metros. Malia presentar un moi bo estado de conservación, resulta un tanto estraño contemplar un dolmen nos xardíns dun aparcadoiro privado; pode que sexa o caro prezo a pagar polo avance e o crecemento da cidade.


Estoutro fermoso pero en boa medida castigado monumento megalítico, que formaba parte dunha necrópole composta por unha ducia de mámoas noutrora esparexidas polas Peixeiras, pola Cela e por San Cosme, semella agora preso i esquecido nos xardíns do aparcadoiro deste complexo deportivo; semella hoxe un mártir silencioso do progreso.

luns, 24 de outubro de 2016

As gárgolas de Compostela


“gárgolas de luz
a se tornar estrelas carbónicas
chíos de inmensa dor alimentada por sí mesma”
Emma Pedreira, Corpo

Das cornixas do gris e bretemoso ceo da cidade sacra das sombras seculares, penduran as máis estrañas criaturas, os canos de fría pedra que vomitan cada inverno dende as alturas as augas que reven das teitumes dos templos máis solemnes da cidade. Son as gárgolas que asoman os seus graníticos corpos nos vértices das igrexas, sobre das calellas que se perden entre os meirandes mosteiros e conventos de clausura, son as máis estrañas e desafiantes criaturas que semellan facer mofa de nós, cuspirnos o seu desprezo con acenos de sarcasmo e de burla, coa súa presenza obscena e impía, co seu ollar iracundo e pecador. Son as gárgolas de Compostela, un cento de graníticas gorxas e témeras fauces, un cento de criaturas feras e salvaxes, un cento de seres maxinados polos máis habelenciosos e soñadores canteiros de antano, polos verdadeiros creadores deste universo pequeno pero monumental. 


Estas silenciosas criaturas habitan as cornixas do Hostal dos Reis Católicos, as de San Martiño Pinario, as San Paio de Antealtares e as do Convento das Madres Mercedarias. Outras podemos atopalas na Casa da Parra, no Pazo de Fonseca i en rúas tan históricas como a do Vilar ou a do Preguntoiro. Este importantísimo legado de pétreos e artísticos desaugadoiros, presentes somentes nas máis históricas e monumentais cidades do vello continente, abrangue distintas épocas i estilos, distintas xeracións e mestrías de habilidosos i esquecidos canteiros. Son moitas e diversas as criaturas que seguen a gargarexar polas súas fauces de pedra as bágoas do tristeiro ceo compostelán, dende porcos, bacoriños, xabarís, cans, carneiros, monos, linces, leóns, peixes, curuxas, áspides e aguias con facianas humanas até diaños e seres mitolóxicos como sereas, dragóns, manticoras, pegasos ou basiliscos. 


Ás veces adoitan presentarse tamén figuras humanas; dende facianas de mouros e peregrinos até algunhas outras cun alto contido grotesco e luxurioso, como aquel “home impúdico” que amosa as súas nádegas abertas dende alto dos aleiros do vello hospital. Non lembro cando, mais soñei transitar as barrocas e platerescas cornixas de Compostela, baixo dun tépedo manto de estrelas e coa única compaña das “gárgolas de luz”