As esquecidas batallas do Castelo de Naraío

“Sabemos que nos toca o labor duro,
a loita de escachar todo o castelo
montado na traición e na falsía,
e agora, coma a chuvia de Galicia,
cairemos sobre vós pinga tras pinga,
cairemos coma os golpes do martelo
do firme forxador ou do canteiro”.
Bernardino Graña, Luz de novembro

Na nosa última viaxe á Ferrolterra, tras coñecer a Ermida da Virxe do Porto, decidimos achegármonos até un dos concellos do interior desta comarca para tratar de achar as ruínas dunha fortaleza medieval que se localiza no concello coruñés de San Sadurniño e repasar a historia e as batallas dos seus señores. Trátase do Castelo de Naraío, o antigo fogar de Don Gonzalo Piñeyro, un cabaleiro que estivo baixo as ordes de Pedro I O Cruel nas súas sanguentas e atroces batallas. Posteriormente tamén pertencería ós Andrade. A fortaleza localízase no lugar de Castelo, na parroquia de Santa María do Naraío, no alto dun petouto sobre do Río Castro. Moi preto de eiquí xa tiveramos a sorte de coñecer outra senlleira fortaleza propiedade dos Andrade; o veciño Castelo de Moeche. Achegueime até o castelo acompañado do meu bo amigo Samuel. Non tivemos problemas para chegar, na parroquia acharamos indicadores que nos conduciron até os mesmos pés do castelo. 

Achamos o castelo como pensabamos, abandonado i en ruínas. Crese que leva abandonado dende o ano 1609, mais a partires do 1994 sería declarado Ben de Interese Cultural. Internámonos no castelo paseniño, ollando dende o alto o curso do Castro. Logo de atravesar as dúas portas principais baixo dun arco oxival, onde achamos un escudo de armas da casa dos Andrade, chegamos ó patio de armas e ficamos ante a Torre da Homenaxe. A torre, duns 16 metros de altura, é de estilo normando e posúe unha planta cadrada, cunha única entrada na cara sur. Hai quen cre que existe un túnel que comunica as entrañas da torre cunha das ribeiras do Castro. No patio de armas achamos unha escada metálica que foi instalada alí fai cousa duns anos atrás, cando deron comezo as obras de restauración, mais o certo é que nos nosos días, as obras fican totalmente paralizadas. 

Como diciamos anteriormente, este castelo pertenceu a Gonzalo Piñeyro, o Señor de Naraío. Contan que Gonzalo Piñeyro posuía un pequeno estaleiro no porto de Neda. Nunha ocasión, Henrique II de Trastámara, tratando de fuxir do seu irmán Don Pedro de Castela, refuxiouse na Torre da Nogueirosa, na casa de Fernán Pérez de Andrade, alcumado “O Boo”. A medida que se ían achegando as tropas de Don Pedro a Pontedeume, Fernán, o sexto Señor de Andrade, solicitoulle a Gonzalo Piñeyro, Señor de Naraío, unha embarcación para que Henrique II de Trastámara puidese fuxir. Piñeyro non aceptou, polo que o Trastámara tivo que fuxir dende o porto da Coruña. Mais cando Henrique ascende ó trono, Fernán Pérez de Andrade ataca o Castelo de Naraío, facendo fuxir a Gonzalo Piñeyro, quen tamén perdería o señorío. O rei concederíallelo a Fernán Pérez de Andrade, “O Boo”. 

A fortaleza, nembargantes, volvería a ser atacada durante as Revoltas Irmandiñas, aló polo ano 1466, ó igual co veciño Castelo de Moeche. Sería no ano 1469 cando Don Diego de Andrade reconstrúe de novo a fortaleza, mais a partires do ano 1609 quedaría deshabitada até os nosos días. Dende o alto ollamos gran parte dos muros, as ruínas de torres e de contrafortes que se perden baixo un manto de toxos e matogueiras, que resisten aínda sobre deste intricado e vertixinoso petouto. Dende este ruinoso castelo albíscanse unhas panorámicas impresionantes da contorna de Naraío. Arrodeamos por derradeira vez este castelo cavilando, unha vez máis, no poder que posuía a Casa dos Andrade por estas terras, por estes seus antigos dominios.  

Foi toda unha sorte coñecer este castelo e repasar parte da súa historia e tamén da dos seus antigos moradores. Liscamos de Naraío desexando que se retomen canto antes as obras de restauración desta antiga fortaleza en ruínas, e que estoutro antigo fogar dos Andrade fique algún día, ó igual que o veciño Castelo de Moeche, engalanado e coas portas abertas para o goce de tódolos galegos e galegas.