domingo, 28 de decembro de 2008

Antre os sendeiros das Fragas do Eume


"A fraga ensimesmada de nuves.
A luz baixa e grave.
Afondador o Eume
por amor de Ti á terra.
Algo en ti abre-se a Coñecimento
criador do inexistente e todo é
azaleia e atardecer"
Cesáreo Sánchez


O xa vello ano 2008 comeza a finar, namentres nos sendeiros e pontes que acompañan o curso do Eume, o musgo e os liques enferruñan as pedras i enfeitizan os camiños que nos conducen ao Mosteiro de Caaveiro. Semella que antr'este paraíso, declarado Parque Natural no ano 1997, a nai natura amósanos a esplendorosa riqueza ecolóxica e ensínanos a pequena ollada da sempre máxica e feiticeira Galiza. A bo seguro que namentres nas cidades e nas vilas os veciños fican nos fogares gozando cos festexos, nas fértiles ribeiras do río Eume, a natureza enxendra vida i estende as súas fronteiras. Londras, xabaríns, píntegas, troitas, fentos, carballos, bidueiros e castiñeiros, entre outras moitas especies, conforman a riqueza natural deste río e das súas ribeiras. A fin deste camiño a carón do Eume intúese cando pisamos as pedras do antergo chan do Mosteiro de San Xoán de Caaveiro; espello do Medievo e fogar de antigos anacoretas. No ano 1975 foi declarado Monumento Histórico-Artístico. Aló polo 1800, os monxes fuxiron como a esquiva auga que conforma este privilexiado espazo, e semella que só a propia man da natureza protexeu ao longo do tempo os muros que conforman este misterioso e abandonado mosteiro. O tempo, a auga e os fentos foron conformando este espazo onde camiñar é unha garantía de sosego, paz e admiración natural. As especies que conforman a paisaxe deste harmonioso lugar seguirán creando vida, e as súas sosegadas e coloridas augas, fertilizarán estas ribeiras. Os bufos seguirán sendo os centinelas das fragas; os reos e troitas, os donos das súas augas, e os áxiles raposos seguirán a ollar de esguello ós intrépidos visitantes que, coma nós, ousan adentrarse nos misteriosos camiños que nos amosa esta fraga. Que as fértiles ribeiras do Eume sigan a portar a sempre valiosa semente da vida, como ata o de agora e ao longo dos séculos.

domingo, 21 de decembro de 2008

Piornedo dos Ancares: A Aldea Prerromana


"As pallozas d'o povo,
Cheas d'as armonías d'o traballo,
Agachadas, cal tigres,
Dende lonxe respétano y-acátano,
Agardando que os muros se despromen
E ríndose namentres pol-o baixo...
¿Qué foy d'o morador d'esa vivenda,
N'a que en tempos pasados
S' esnaquizóu a pátria en mil parcelas
Entr' os que por seu amo pelexaron,
Y-onde nunca petou a mau trembona
D'o camiñante canso
Que alcontrara agarimo ou doce fogo
D'os ateridos membros pra reparo?"

Manuel Curros Enríquez, O último fidalgo

Piornedo é unha aldea prerromana da comarca dos Ancares. Por estas datas, os teitos de palla ficarán cubertos de neve namentres os animais e as ferramentas de traballo refuxiaranse nas pallozas do pobo; cheas das harmonías do traballo. Unha das mellores descricións da lonxeva vida destes esquecidos lugares da montaña galega, pode ser Cerco de Ferro, de Darío Xohán Cabana, coa que vos deixo. Espero que a disfrutedes e vos mergulledes de cheo nos cálidos recendos dos lugares dos Ancares:

“Os cabos de xente baixaron as frontes. Algúns nenos choraron, e algúns de nosoutros choramos tamén, polas nosas mulleres e polos nosos fillos, e polos nosos irmáns mortos con honor. Choramos tamén polas nosas aldeas, e polos nosos horteiros, e polos nosos montes de caza. Nosoutros eramos libres no mundo. Os ríos corrían ledos de troitas e de oucas. Sentabámonos en rolda nas nosas pallozas de pedra e colmo, quentiños no inverno. Cantabamos, diciamos historias, bebiamos cervexa se a había. Eramos donos do mundo, nosoutros: donos da terra e dos seus carballos cargados de landras, donos dos cervos e dos xabarís, donos dos ríos e dos mares, donos do verán e do inverno, donos da noite e mais do día. E agora aquí, cercados na montaña. Conviría morrer. Cantar tamén, e cantamos tristemente. A noite pasou.
Hai pequenos bosques de teixos antigos, mestos. Están callados de bagas.
O gran consello ponse en círculo e pensa: vintecatro anciáns: nunca tantos se viran xuntos nos días alegres. Nunca tantas persoas feridas e cansas se xuntaran nunha montaña. Agora vemos quen somos: nada xa. Eramos moitos e grandes, e estrados. Agora estamos xuntos os que fomos ficando, cercados de ferro.
—Non hai saída pra todos: algúns escollidos poden cruzar a liña de ferro, quizabes.
Así fala o ancián dos anciáns: moitos invernos viron os seus ollos mancados, e moitos veráns doutrora, ledos e farturentos.
—Ninguén vai saír. Un home non é nada fóra do círculo dos seus. Un guerreiro non pode fuxir e deixar os seus dentro dun círculo de ferro. Xa vivimos bastante: non queremos fuxir.
Os potes están ó lume: fermosos potes onde outrora se cocía a comida nas nosas pallozas. Comemos o derradeiro pan, bebemos a derradeira cervexa, doce ó padal. Cantamos e danzamos coa derradeira alegría. A montaña treme baixo dos nosos pés, e o ceo treme co noso aturular. Vai frío, pero espímonos todos: a montaña é nosa por derradeira vez e pra sempre.
Ferven xordamente os potes que outrora cocían a mantenza dadora de vida. Agora cocen as bagas e as follas máis tenras do teixo. O caldo vaise facendo espeso, visgoso, escuro. Estase acabando o día, e o sol déitase pra nós. Mañá, os inimigos poderán subir á nosa montaña”. 

Cerco de Ferro, Darío Xohán Cabana


venres, 12 de decembro de 2008

A Punta Nariga



"Silvasmouras, silvasmouras;
Da grande ruïna escura,
Certo non vos estrañédes,
Nin vos fagádes preguntas:
Non preguntés por qué causa,
O fero mar desfigura,
Co eterno e duro combate,
De Nariga a ruda punta:
Non son vagamundo, non son un bandido,
Fóran cousas da ventura"

Eduardo Pondal

Unha vez visitado O Roncudo e as Illas Sisargas, teño a obriga de mostrar o "eterno e duro combate" do fero mar de Pondal: Punta Nariga. Esta punta e o seu Faro, creado en 1995 polo prestixioso arquitecto galego César Portela, fica en Barizo, entre O Roncudo (Corme) e as Illas Sisargas de Malpica de Bergantiños. A estrutura deste faro semella recrear a proa dun navío, desafiando e ollando ó mar da Costa da Morte bergantiñá, e as pedras do Porriño e Mondariz ergueron o mastro do facho dos mariñeiros. De fronte; a escuma, a brétema, o vento e o mar. Esta faísca resulta ser a máis moderna da costa peninsular, e a súa luz acada as 20 millas. De camiño á punta pódese observar un parque eólico. É frecuente a presenza destes parques nas mellores paraxes das Rías Altas, como nas ladeiras do Vilán ou na costa de Carnota, provocando un detestable e reiterado impacto paisaxístico. A súa serea non garda silenzo nos trebóns, e a dura e alertante voz viaxa sen ecos coa brétema deste mar de mortes e de traizoeiros baixos.

"Oín cantar a sirena
alá no medio do mar:
cántos barcos se perderon
ó son daquel cantar"

Cantiga popular

Que a serea e a luz do Faro de Nariga alerte aos mariñeiros nas noites de treboada; aquí, onde a palabra morte protagoniza o nome da nósa costa!

sábado, 6 de decembro de 2008

Desembarco nas Torres de Oeste



"Mariñeiro sen vento e sen luceiro,
navego por misterios de ribeiras
inzadas dunha especie estrafalaria
de eucaliptos con aire de desgaire.
Con degoiro porfío itinerarios
que me levan a portos ilusorios.
Preciso navegar doutra maneira.
Quero ser mariñeiro de Catoira,
vikingo con monteira.
(Por ti, Ferreiro,
vocación de labrego e mariñeiro,
levanto a miña copla de ribeira)"

Miguel Anxo Mouriño

Escandinavia foi o porto de saída dos drager ou skuder, naves lixeiras que tomaron rumbos de guerreiros e navegantes viquingos na Europa da Idade Media i entrámbolos séculos VIII e XI. O destino, a Galiza. Jacobsland (as terras de Santiago). Nas acougadas augas do descenso do Ulla, e máis concretamente nas ribeiras das Torres de Oeste, unha numerosa escadra normanda composta por máis de cen naves, asaltan o recinto defensivo queimando e destruíndo todo ao seu paso, namentres os veciños de Catoira erguían legóns e fouciñas para defender os seus fogares a as súas familias. Na actualidade, as torres ensínanos os resquicios e rememoran gran parte da anterga historia da Galiza. Este recinto é un dos máis importantes legados históricos e arqueolóxicos do País Galego e, xa no ano 1942 foi declarado Monumento Nacional. Dende 1962 celébrase o primeiro domingo de agosto a Romería Viquinga, unha festa de gran sona que rememora o desembarco viquingo e recrea a chegada das tropas normandas a estas terras de Arousa. Esta festa foi recentemente declarada de Interese Turístico Internacional.


Os viquingos do norte non sempre saíron victoriosos. O periodista, médico e poeta Alfredo Vicenti Rey, narra e recrea a derrota que sufren os normandos a mans do exército do Obispo:

"Al llegar cerca de él- el Castillo Honesto- la flota de piratas chocó con las cadenas atravesadas de una a otra orilla. Saltaron a tierra según costumbre los invasores, pero antes de que pudieran internarse salióles al encuentro el ejército del Obispo a quién por medio de hogueras encendidas de montaña, se había anunciado el suceso desde el punto mismo en que la escuadra embocaba la sosegada Ría de Arosa. Terrible fue la batalla. Los normandos cayeron uno a uno y sus gallardas naves, armadas de tajantes espolones y cubiertas de listas de hierro, fueron entradas a saco y convertidas luego en luminarias de triunfo". Crónica Compostelana. Recreación histórica de Alfredo Vicenti.

Que as sosegadas augas da Ría de Arousa non sexan escenario de máis batallas que as da súa conmemoración e romería anual.