O Mosteiro do Bon Xesús de Trandeiras

CONFÍN 
        (Trandeiras)

“Neste confín do inverno
de levísimas seivas,
invisíbeis, a penas,
fan o amor as palabra”
Francisco Domínguez Romero, 24 poemas

Este pasado verán,  namentres percorría os cháns e alongados vieiros limiaos na procura da impoñente Torre da Pena, acharía moi preto desta pétrea e lonxeva atalaia, a uns sete quilómetros de Xinzo da Limia e na mesma parroquia de San Pedro da Pena, o pequeno lugar de Trandeiras. Nese intre caín na conta de que neste lugar existía un mosteiro, o do Bon Xesús, polo que non dubidei en tratar de achegarme ata el. Para a miña sorpresa, acharía neste Mosteiro do Bon Xesús de Trandeiras, e case sen decatarme, boa parte da soidade, da paz e da harmonía que viña a procurar  a estas ermas e chás terras da Limia. Detívenme de fronte á fachada da igrexa e comecei a recender a súa historia e a dos seus antigos e relixiosos moradores. O Mosteiro do Bon Xesús ten as súas lendarias orixes nunha primitiva ermida construída logo de que uns cabaleiros portugueses achasen nos arredores unha imaxe do Meniño Xesús. Tal foi a sona que foi xerando a imaxe, que a ermida comezaría a ser un ir e vir de fe e devoción. Este feito propiciaría a posterior fundación do mosteiro polos Franciscanos. 

Sería  no ano 1520 cando se fundaría oficialmente o mosteiro, e sería da man do prior de Xunqueira de Ambía, Don Alfonso de Piña, que amais de prior era promotor e mecenas de empresas de arte. Tres anos despois, no 1523, os franciscanos estableceríanse e comezarían a habitar o mosteiro, aínda sen rematar, para contribuír a axilizar a finalización das obras. Conta a súa historia que no ano 1668, un incendio, que non sería o último que lle tocaría vivir a este mosteiro, arrasaría por completo as celas abaciais. 

Durante a Revolución Francesa, as instalacións do mosteiro serían empregadas como refuxio de bispos e sacerdotes de orixe gala. Crese que foron máis de 300 os eclesiásticos acollidos polo bispo Quevedo, moitos deles hospedados neste Mosteiro do Bon Xesús. Aló polo 1809, durante la Guerra da Independencia, sucedería outra gran traxedia neste mosteiro limiá de Trandeiras. As tropas galas arrasarían a igrexa e tódalas súas imaxes, asasinando atrozmente ós monxes, sacerdotes e veciños do lugar. Un segundo incendio, desta volta no ano 1813, devoraría unha enorme parte do mosteiro, para pouco tempo despois, pasar a ser abandonado de xeito definitivo. 

Nos nosos días, o mosteiro fica parcialmente en ruínas, sobre todo o claustro. A igrexa, nembargantes, consérvase completamente íntegra i en perfecto estado. Este templo, que posúe unha sinxela pero fermosa fachada rematada por un piñón con cruz e unha cadrada torre do campanario, fica operativa e coas portas abertas na actualidade. No centro da fachada, sobre do tornachoivas, acharía unha pequena imaxe do Meniño Xesús. Baixo da imaxe, unha fermosísima portada gótico-plateresca, con claras influencias portuguesas, e composta por un arco rodeado de arquivoltas adornadas de motivos vexetais, rosetas i escudos.  

Logo de ollar a igrexa, decidín internarme no claustro. Sorprendeume atopalo tan abandonado e medio en ruínas. Malia todo, tamén hai que dicir que algunhas partes do mesmo consérvanse íntegras. Este claustro posúe unha planta cuadrangular e fica conformado por un total de vinte e oito arcos e chapiteis. Tanto a igrexa como o claustro semellan responder a tipoloxías do primeiro renacemento, mais tamén conservan elementos góticos da última etapa do Medievo, tal que cubricións de cruzaría, e a decoración das portadas e arcadas; que recordan as formas empregadas pola arte "isabelina" en Castela e o "manuelino" no veciño Portugal. 

Namentres percorría os catro laterais deste claustro renacentista, fun ollando as portas e ventás, os arcos e as columnas que seguen en pé, así como os sinxelos chapiteis, adornados con todo tipo de decoracións vexetais e animais; que resisten entre a maleza e o abandono, baixo musgos, hedras e liques. É unha auténtica mágoa achar tras da viva e intacta igrexa, e tras da súa inmaculada fachada, tanto silencio e tanta ruína. 

A meirande parte deste mosteiro, agás a igrexa como anteriormente dicía, e o claustro central, que aínda conserva parte dos fermosísimos arcos e columnas; fica nun avanzado estado de abandono e de ruína. No claustro do Bon Xesús puiden ollar as pegadas dos antigos pisos onde se localizaban as celas abaciais, así como ventás, portas tapiadas e até bodegas. Quen sabe canto non se ten espoliado neste antigo fogar de abades franciscanos, quen sabe canto non terán levado. Estes muros testemuñan todo o que eiquí existía e tamén o que xa non está; celas e celas desaparecidas, arruinadas, esquecidas; somentes presentes nas marcas que, coma cicatrices, berran dende as paredes que aínda fican en pé.

Namentres percorría este claustro solitario e silencioso, puiden sentir unha paz e unha harmonía que me sorprendeu e que precisaba. Quen sabe se foi o lugar, o silencio, a arte, a historia, a fe ou as mesmísimas enerxías telúricas deste esquecido recuncho limiao. O certo é que abandonei o Mosteiro do Bon Xesús de Trandeiras, este recuncho non planificado, un pouco máis renovado e tranquilo; un chisco máis en paz.