As termas non esmorecen en Aquis Querquennis

“Esta terra tamén que é a morada
Semellante á que Adan chorou perdida,
Foy tamen por estonces atacada,
¡Anque terribelmente defendida
E dos mesmos tiráns ademirada!...
[...]
Dempóis correndo sigros pillou medra:
Sendo para a empriál e roman croa
A máis relumeánte e rica pedra,
Sostendo o seu poder con farta loa,
Como terma do álbre a rufa edra
Cando xa coa vellez todo se esbroa
Hastra que do Poente derrubado;
O imperio é dos Bárbaros ganado"
Francisco María de la Iglesia 

Nas terras da Baixa Limia aínda quedan vestixios do expansivo e avanzado Imperio Romano. A carón das augas do río avanza a vella vía romana que enlazaba Asturica Augusta (Astorga) e Bracara Augusta (Braga), unha longa estrada que, nos múltiples miliarios, recibe o nome de Vía Nuova. Nesa antiga vía de constante tráfico rodado, os latinos ergueron diversas instalacións, das cales a mellor conservada e a máis impresionante é un gran complexo termal de luxo coñecido como Aquis Querquennis.

Porta Principalis Sinistra

Os seus formidables muros agochan o maior legado da vella Roma na nosa terra. O recinto, dunhas dimensións considerables, acolle todo un “balneario” da época, onde podemos imaxinar o gran luxo no que descansaban os camiñantes e visitantes que buscaban paz e refuxio neste auténtico parador do século I da nosa era. Un campamento militar, a carón das termas, defendía tanto ós poderosos patricios que chegaban de tódolos recunchos do Imperio, coma ós viandantes que abandonaban a Gallaecia seguindo a Via Nuova.

Nesta guarnición, podemos apreciar unha boa mostra da organización urbanística romana. No centro das dependencias, ás que se accede por dúas portas (Porta Principalis Sinistra e Porta Decumana), aparecen os piares de pedra sobre os que se asentaban os graneiros ou horrea, precursores dos actuais hórreos e cabaceiras. A carón do río aparece o cuartel xeral, do que quedan restos das fermosas columnas que dan unha idea do tamaño da guarnición.

A uns cen metros a carón do Río Limia, aparece o recinto principal do complexo termal, na súa meirande parte, condenado a ficar baixo as augas dun moderno encoro que somerxeu parte das ruínas. Unha pequena pero luxosa mansión, co seu patio interior e diversas estancias, danos a benvida ó antano sofisticado complexo termal. Algúns bañistas aínda fan uso das vellas piscinas de auga quente ou caldaria, auténticos atractivos na época. É certo que estes bañistas modernos non visten de toga nin falan en latín, mais acostuman a achegarse ata estas instalacións que, dous mil anos despois, seguen a demostrar a antigüidade e arraigo da cultura termal no noso país.

Os arqueólogos seguen a enfrontarse ós caprichos do río, incontrolable dende a instalación dunha presa en tempos recentes. Algunhas veces o nivel da auga impide a visitantes e investigadores disfrutar da beleza e interese histórico deste encrave único na vella Gallaecia. As pantasmas dos antigos patricios seguen a deambular polas mansas beiras de Aquis Querquensis, a carón da arteria vital da antano Terra d’Ouro. Que o tempo non esvaeza as gloriosas e imperiais lembranzas da vella terma da Baixa Limia.