Seguindo os miliarios da Via Nova

“O teu camiño sonoro baixo a ponte sobre o rio, agarda-me
co seu silente ser.
A luz despertada e aqui, no meu andar agardo, na via romana”.
Cesáreo Sánchez, A Escrita do Silencio

Ponte romana sobre o Bibei, na Via Nova

Foron moitos os camiños que percorreron o chan galego ó longo da nosa extensa historia, vieiros que encamiñaban a infinitos destinos. Os romanos foron os primeiros en establecer unha gran rede viaria para comunicar os núcleos de poboación máis importantes. O conxunto destas vías de alta capacidade, e preparadas para o tráfico rodado, recibía o nome de Cursus Publicus. No ano 80 d.C, un novo ramal viña a sumarse ós que unían Lucus con Bracara, e Asturica con Lucus. A Vía XVIII, coñecida como Via Nova, unía Asturica con Bracara, atravesando 215 millas; uns trescentos quilómetros. A vía atravesaba terras lusas, galegas e leonesas, e constituíu un impulso fundamental para a vertebración territorial da Gallaecia romana. 

Miliarios en Ponte Bibei

A Ponte Bibei

A construción desta importante infraestrutura, constituíu un gran esforzo e foi un dos meirandes logros da enxeñaría civil da época. Unha boa mostra vémola na ponte sobre o Bibei, en Terras de Trives, a ponte romana mellor conservada do chan galego. Foi erixida por orde do Emperador Traxano, a comezos do século II d.C. Ó seu carón, aínda se conservan os vellos miliarios que lembran a inauguración, e a posterior reconstrución da ponte por diversos funcionarios públicos da época. Conta con tres arcos de medio punto, de diferentes formas e tamaños, e uns rexos pés de planta rectangular apuntada augas arriba de forma triangular. A ponte, duns setenta e cinco metros de lonxitude e vinte e tres de altitude, permitíalle á Via Nova salvar os desniveis dos vales do Bibei, para adentrarse nas prósperas Terras do Ouro. 

A Mansio Aquis Originis

As ruinas da Mansio Aquis Originis

Multitude de soldados das poderosas lexións do Imperio percorreron estes vieiros para impoñer orde nas terras galegas. Por esa razón, o Imperio mandou construír campamentos militares coma o de Aquis Querquennis. 

Nembargantes, pronto comezaron a chegar viaxeiros de todo tipo e tódalas partes do Imperio: trotamundos, homes de negocios, inmigrantes, foraxidos, e todo tipo de aventureiros arrastrados ata aquí pola sonada febre do ouro. Os fachendosos patricios descansaban os seus corpos, cansados da viaxe, nas diversas mansións que, ó longo da vía, funcionaban de refuxio ou pousada. Un exemplo senlleiro atopámolo, xa en terras do Xurés, e unhas millas despois do Santuario de Santa Comba de Bande, na Mansio Aquis Originis. A carón do Río Caldo e da impetuosa Fervenza da Corga de Fecha, e ós pés da Vía Nova, aínda quedan restos dunha antiga estación termal, que pode ser a Mansio Aquis Originis citada polos antigos. 

Miliario no Xurés

Inmersa nunha fraga, conta con dous ámbitos funcionais que datan dos séculos III a V d.C: unha estación termal e un ambiente de cociña. Os vellos patricios paraban para curar as feridas da viaxe e repousar os seus corpos nas termas do río Caldo. As mesas estarían repletas dos mellores produtos da serra, e os viaxeiros, dende tódalas partes do mundo, entrelazarían alí os seus camiños. As estancias contiñan diferentes ambientes e temperaturas. Téñense atopados alí restos dun antigo culto ás ninfas, polo que se pensa que estas augas puideron ser consideradas sagradas. 

Os miliarios

Miliarios na Ponte Nova, no Xurés

En poucos lugares poden verse aínda as pedras do pavimento desta antiga pero importante arteria romana. Un deses poucos sitios é preto de Portela de Homem, onde a vía cruza a raia de Portugal. Alí atópase unha anterga área recreativa coñecida como Ponte Nova. Podemos ollala nun estado fabuloso, a carón dos vellos pero ergueitos miliarios. Estes monolitos servían para informar ó viaxeiro, indicando as distancias en millas. Tamén eran usados para nomear e lembrar ós antigos emperadores que daban orde de construír estas vías. O primeiro deles foi Tito, seguido por outros da dinastía Flavia. Na Via Nova galega téñense atopado 116 miliarios dos 300 que hai en toda a Península.

Cando o mundo cambiou, a vella vía deixou de ser percorrida polos antigos camiñantes. A soidade e a maleza apoderáronse das súas pedras, coma pechando un vello capítulo do pasado, cando tódolos camiños conducían á Terra do Ouro. Que o tempo abra novos camiños para novas xentes e destinos, na procura de soños e de liberdades!