O dolmen malpicán de Pedra da Arca

“Hai un país, íntimo e ferinte, país que nos cicelou as chagas
entre néboas difusas e ilusorias. Corpo estrábico,
lugar das vísceras onde se escoitan líquidos amargos;
el definiunos, moldeounos, co seu ubre milenario
de dolmens de esparto, foi catecismo, dogma e acto de fe,
foi o noso revulsivo, o peliqueiro que abría o seu estómago
contra o mar. Nós somos el. El é nós e non é nada. País chamado
Galicia, cemento fresco, longa lingua de caolín: hoxe esconxurámoste”
Fran Alonso, Eclipse doméstica

Un domingo calquera deste pasado outono, decidín acompañar ós meus amigos Damián e Óscar até a Comarca de Bergantiños para visitarmos xuntos algúns dos máis máxicos e descoñecidos recunchos destas terras coruñesas. Comezariamos aquela curta e pracenteira viaxe dominical gozando dun enxebre e farturento xantar nun antigo restaurante de Carballo, no que amais de matala fame, discutiríamos tamén sobre dos posibles destinos a visitar durante aquela curta i escura tarde outonal. O certo é que tiñamos unha boa listaxe de lugares de grande valor histórico, natural e paisaxístico pra coñecer por estas terras, mais liscaramos bastante tarde de Compostela e sabiamos que non nos ía dar tempo a velos todos. O único que tiñamos claro era que un deses destinos sería, sen lugar a dúbidas, o Dolmen de Pedra da Arca. Esta Pedra da Arca non debe confundirse co megálito de Pedra da Arca que tiveramos a sorte de coñecer anos atrás no Val da Soneira, en Vimianzo. A Pedra da Arca que agora nos ocupa fica un chisco máis preto do mar, aínda que non demasiado lonxe da que vos acabo de citar. 

O Dolmen de Pedra da Arca, Ben de Interese Cultural, localízase no Concello de Malpica de Bergantiños, e máis concretamente, no Lugar de Filgueira, pertencente á Parroquia de San Cristovo de Cerqueda. Foi toda unha sorte para nós comprobar que o megálito ficaba perfectamente sinalizado dende a estrada que une  Malpica con Carballo, polo que non teríamos ningún problema pra dar con el. Seguimos as indicacións daquel sinal e ó pouco de internármonos por unha estreita estrada, albiscaríamos á nosa dereita o dolmen que procurabamos. Achegámonos paseniño até aquelas laxes, impoñentes e milenarias, realmente abraiados e sorprendidos. O primeiro que nos chamou a atención foi o enorme tamaño dos esteos, e do conxunto en si, xa que nos resultara bastante máis impresionante do que inicialmente pensabamos. A medida que nos íamos achegando até esta Pedra da Arca malpicá, comezaríamos a albiscar tamén o gran dano, -a gran ferida-, que presenta nos nosos días; a laxe de cubrición fica partida á metade. 

O Dolmen de Pedra da Arca, que aínda posúe restos da mámoa que o cubría dende antano, componse dunha cámara poligonal conformada por cinco esteos en pé e un sexto desprazado, e corredor orientado cara o leste. O esteo máis alto mide dous metros e medio por 1,90 de ancho, e o máis pequeno; 1,90 metros de alto por un de ancho. A laxe de cubrición, aínda a pesares de que nos nosos días fica partida á metade, - froito da avaricia humana e do nulo valor que sempre lle demos a este tipo de legados milenarios-, posúe unha lonxitude de catro metros por 1,80 de ancho e uns 70 centímetros de grosor. Crese que este monumento funerario pode datar de entre o 3.500 e o 2.700 denantes de Cristo, e moitos sosteñen que é un dos máis grandes do noso país. 

Ollando os catro metros de longo que posúe a metade da laxe de cubrición, o que queda dela, maxinamos o impresionante que tivo que ser este megálito nos seus mellores tempos. Cavilamos tamén no pouco que seguimos a valorar estas xoias milenarias, unha boa parte delas fican danadas, espoliadas e aínda sen catalogar nin sinalizar, por non falar de tantos outros legados históricos e artísticos con milleiros de anos que fican asolagados polas toxeiras na meirande parte dos montes deste noso país... “íntimo e ferinte”. Internámonos nas entrañas de Pedra da Arca, deste milenario e mortuorio monumento malpicán, e acariñando os esteos tratamos de maxinar os laídos máis doentes, os saloucos rituais, o frío que deixan as derradeiras despedidas; os ecos distantes dos nosos máis primitivos devanceiros.