Manzaneda agarda pola neve

"Aquí
os ocres ou as neves recolleron
encárregos fluviais
e o latexo senlleiro e silandeiro
de retrincos de vida
dos seres mais ubicuos e sinxelos.
Aquí fora posíbel
que nunha donda tona da invernía
aconteceran por baixo das olladas
estrañas reaccións de condensaxe
e procesos dinámicos
na calmaría aparente
da inmutabilidade.
Aquí a complexidade
enleada entre cores e filtros requintados,
coiteladas de luz
que entran ao subaixo, ás apalpadas,
en canto se percebe un borboriño
como un lene arrecendo de morangos".
Vítor Vaqueiro, A Cámara da névoa

As neves non dan chegado a Manzaneda, e o pico de Cabeza Grande, a máis de mil setecentos metros de altitude, fica espido ó sol do inverno ourensán. Isto lémbrame a aquela viaxe que fixeramos o pasado mes de decembro ó corazón das esgrevias ladeiras que atano atravesaba a Via Nova. Por aquel entón, algunha que outra folerpa aínda semellaba cubrir os xa secos pastos de alta montaña. A neve é máis importante e agardada en Manzaneda que en calquera outro punto de Galicia; non en van, esta gran montaña do Macizo Central ourensán é un dos nomes máis míticos entre os apaixonados ós deportes de alta montaña. Alí fica, de feito, a única estación de esquí do país galego.

A dura paisaxe de montaña de Manzaneda

Os primeiros esquiadores galegos comezaron a practicar este arriscado deporte nas montañas da Serra do Eixe, en Valdeorras, aló polos anos trinta. Nembargantes, a lonxanía do lugar e as dificultades nos accesos obrigaron a estes pioneiros, principalmente vigueses e ourensáns, a poñer os ollos no Macizo Central Galaico. Non tardaron en atopar un recanto idóneo no corazón da comarca de Trives: a vertente norte da Serra de Queixa contaba cuns niveis de neve axeitados, ademais dunha contorna de gran beleza paisaxística e natural. A montaña máis idónea era a que culminaba a parte norte deste macizo, e que se erguía maxestosa sobre as elevadas chairas de Trives: Cabeza Grande de Manzaneda. Xa nos anos cincuenta, algúns afeccionados ó esquí, subían ata o alto a pé dende a veciña vila de Trives. Estes intrépidos pioneiros descansaban nas pensións de Trives, e logo de almorzar a tenra e esponxosa Bica, ascendían polos vellos camiños que conducían a Cabeza Grande. Foron eles, forasteiros descoñecidos que chegaban dende as afastadas cidades, os que descubriron recunchos marabillosos no alto destas montañas solitarias. Lugares coma o Val dos Faraóns ou o Penedo do Lobo, esgrevias paraxes de inmensos penedos dende onde os lobos ouveaban nas noites de lúa chea. A Lagoa Grande de Manzaneda, unha fermosa paraxe de montaña entre os cumios, constitúe un necesario bebedoiro para os corzos e cabras montesas que presiden as escarpadas ladeiras de Manzaneda. 

Regatos en Manzaneda

Na parte máis elevada da serra, os primeiros montañeiros atoparon tamén as xigantescas pegadas dos desaparecidos glaciares que, fai máis de trece mil anos, esculpiron a esgrevia orografía da dura e vella montaña. En As Lamas pode verse un dos sistemas glaciares mellor conservados de Galicia. Nos anos sesenta, e con motivo da instalación dunhas antenas no alto de Cabeza de Manzaneda, construíronse as primeiras pistas de esquí. No ano sesenta e cinco, o clube de montaña ourensán Pena Trevinca, comezou a barallar a posibilidade de construír unha estación. Catro anos máis tarde, érguese o primeiro refuxio de montaña e, no ano setenta e un, asfáltase o acceso e dá comezo unha auténtica avalancha de visitantes. Os vellos autocares dos sesenta, subían ata Manzaneda a duras penas e ateigados de visitantes que viñan a practicar o esquí. A medida que foi medrando a sona de Manzaneda, a afección polo esquí foi estendéndose polo chan galego. Finalmente, en 1972 fíxose realidade o soño dos vellos esquiadores, e comezouse a construír o gran complexo turístico e hostaleiro que a día de hoxe moitos coñecemos. Naquela viaxe á alta montaña ourensá, descubrimos numerosos vieiros que penetraban nas entrañas do bosque que circunda a estación, e que se estende ó longo dunhas dúas mil hectáreas por riba dos mil cincocentos metros de altitude. A senda, que serpenteaba por antre os abetos, descubriunos unha fermosa fraga repleta de carballos, castiñeiros e acivros, ademais das distintas especies de coníferas, entre as que destaca o propio abeto. Os liques esténdense nos madeiros e troncos caídos, nas pólas das centenarias árbores, namentres no chan, as arandeiras e os breixos, tinguen de diferentes cores o leito do bosque. Múltiples e pequenos regatos, que descenden das altas cumes regan e fertilizan o chan, calmando a sede de todo tipo de animais.

Na lama do camiño albiscamos as pegadas dos invisibles e silenciosos animais da montaña. De súpeto, o ruído dos nosos pasos rachou a paz do bosque, e alertou da nosa presenza a un par de corzos que pacían a carón das arandeiras. A súa fuxida, ansiosa e libre, revelounos que unha multitude de mamíferos habita aínda nesta dura e solitaria montaña. O esquío segue a rebulir por antre as pólas dos abetos tralos cobizados piñóns; o corzo e o ourizo cacho comparten chan coa xineta e co raposo: o xabarín e o porco teixo, nembargantes, acubíllanse durante o día, ó igual que os maxestosos lobos que, dende o alto dos penedos, merodean e vixían os lindes dos seus territorios. Aínda hoxe, de cando en vez, o desafiante ouveo do rei da montaña nas noites de luar, resoa dende o alto de Cabeza Grande, impoñendo o seu dominio sobre as ladeiras desta fera e dura montaña. Na nosa despedida, levamos na lembranza a acollida dos rudos e poderosos mastíns da montaña que custodian a estación de Manzaneda. Son os fieis e experimentados vixías, que guían con nobreza e sabedoría a calquera visitante que se perda por antr’estes bosques. Reciben ós turistas, e coidan de que non se perdan, e dirixen os seus pasos. Estes fortes e intelixentes animais, que levan vivindo en Manzaneda dende fai xeracións, non pasan desapercibidos para ningún montañeiro que se achegue á Estación de Manzaneda. A falta de neve non lle quita fermosura a este paraxe mítico. O soño dos vellos esquiadores, segue a facer de Cabeza de Manzaneda unha das montañas máis coñecidas, e sen dúbida a máis visitada, do chan galego. Que volten por fin as neves a reflectir o sol no alto do impoñente cumio de Cabeza Grande de Manzaneda!