As rúas do Vello Betanzos

"A minha rua é longa e silenciosa como um caminho que foge
E tem casas baixas que ficam me espiando de noite
Quando a minha angústia passa olhando o alto.
A minha rua tem avenidas escuras e feias
De onde saem papéis velhos correndo com medo do vento
E gemidos de pessoas que estão eternamente à morte.
A minha rua tem gatos que não fogem e cães que nao ladram
Tem árvores grandes que tremem na noite silente
Fugindo as grandes sombras dos pés aterrados"
Vinicius de Moraes, Rúa da Amargura

O Vello Betanzos e as súas rúas lembráronme á visita que fixeramos a Mondoñedo o meu indispensable compañeiro de viaxes, Xoán S. Pazos e un servidor na procura dunha histórica capital de provincia galega. Logo de mergullar polas rúas da amargura, moi semellantes ás versadas por Vinicius de Moraes, e meditar na silenciosa agonía do portentoso patrimonio clerical e cultural de Mondoñedo, o meu agudo e observador amigo, cun espasmódico e reflexivo cariz e nun marcado ghastrapo fisterrán, (que él mesmo bautiza como Voz de Carrexo), reflexiona: "Esta siudá vivíu tempos milloris". Betanzos, tamén.

Betanzos comeza a súa gloriosa historia en 1465 cando Henrique IV, tamén coñecido como O impotente concédelle o título de cidade. A partires de 1480 pasa a formar unha das cinco antigas provincias galegas, xunto con Lugo, Santiago, Ourense e Mondoñedo, que conformaban a Xunta do Reino, e ás cales a mediados do século XVI se unirían Tui e A Coruña. A cidade vivía os seus mellores tempos. Os ventos comezaron a cambiar e as malas colleitas, os incesantes incendios e a nova división de provincias, de sete a catro, marcarían a súa progresiva decadencia ó pasar a formar parte da provincia da Coruña.

Nin tan sequera a chegada do ferrocarril a comezos do século XX devolveu a Betanzos a súa gloria. Agora tan só queda humidade antre as antigas rúas da capital do gótico galego, murallas, igrexas, pazos e conventos, as pontes e a súa ría ártabra, que nace coa morte dos ríos Mendo e Mandeo, e forma parte da ducia que se coñece como as Rías Altas. As marismas son o escenario natural da romería dos Caneiros en agosto e as súas antigas rúas atéiganse de transeúntes na Feira Medieval que se dá cita o segundo fin de semana de xullo. Moita vida ás rúas do Vello Betanzos!