O Muíño de Vento da Illa de Arousa

"Vento mareiro, amigo
dos velamios senlleiros, da nebriña
de ronseles no ar aloumiñada,
do azul lonxano que se volve lila.
Unha frauta delgada de horizontes,
trema na túa voz e dálle vida.
Hoxe as dornas sulcaron,
a sorrisa do mar profunda e nidia.
Hoxe as dornas, beberon o teu sangue na badía.
E ti, beilando muiñeiras tolo
no corazón da noite
onde a forza de Deus anda perdida.
Mans de vidro e de nube,
vento amigo,
medra no teu lecer a moradía"
Antón Avilés de Taramancos, As moradías do vento

Hai algo en min, coma unha irracional e descoñecida forza, que me impulsa cada pouco a regresar até un dos recunchos máis senlleiros i especiais dos mares serenos e bateeiros da Arousa. Hai algo que me une á súa Illa, a ese pequeno universo de cons e de garzas, de calmas e celestes augas, de douradas auroras, de brancos e finos areais onde se espreguizan as dornas. Retornei á Illa de Arousa unha vez máis, e desta volta pra tratar de achar outro histórico recuncho deste concello pontevedrés integramente arrodeado polo mar.  Logo de ter coñecido algúns dos recunchos máis históricos e senlleiros desta illa, como o seu Faro de Punta Cabalo e o seu Muíño de mareas de As Aceñas, decidín coller rumbo cara a o “Monte das Formighas” ca fin de procurar nesta contorna da illa outra descoñecida xoia etnográfica que, ó igual que As Aceñas, tivo unha enorme importancia para a subsistencia dos veciños insulares en tempos nos que esta illa ficaba completamente illada, é dicir; sen a ponte que hoxe a une co resto do continente coma un cordón umbilical de alcatrán e formigón. Andaba na procura do Muíño de Vento da Illa de Arousa, e para dar con estoutra xoia etnográfica insular tería a sorte de contar coa guía e a compaña de Luís, un bo amigo que naceu e que vive nesta illa; que a ama e a coñece como a palma da súa man. Logo de deixar atrás o “Monte das Formighas”, segundo o meu amigo Luís, un territorio dominado  por estes pequenos e traballadores insectos da orde dos himenópteros, comezariamos a achegarnos até un dos puntos máis elevados desta illa, o Monte dos Pedrouzos, e a albiscar os pequenos illotes que se espallan no horizonte desta illa; Xidoiro Areoso e Xidoiro Pedregoso, e aló no fondo, a solitaria e salvaxe Illa de Sálvora. De pronto albiscaríamos tamén, pero xa en terra firme e sobre dos cons da ribeira, o muíño de vento que andabamos a procurar. 

Non foi doado achegarnos ata este Muíño de Vento da Illa de Arousa porque é unha propiedade privada e fica protexida por un valo de pedra, mais a casualidade quixo que coñecésemos a unha veciña que vive xusto ó lado deste muíño e que nos deixaría entrar na súa propiedade para coñecelo máis de preto. Esta veciña, a cal creo conveniente manter no anonimato, contaríanos que tanto ela como o seu marido viviran de novos nese muíño, e que a placa de cemento que agora tiña puxérase no seu día para que eles puideran habitalo. Tamén nos dixo que aquel vello muíño de vento era unha referencia para os mariñeiros, i é que por estas terras adóitase dicir que “ó encubrir o muíño co Monte Bandeira, non hai obstáculo para entrar en Vilagarcía”, e tamén nos comentou, con certo pesar, que aquel muíño de vento xa facía moitos anos que non dispuña de aspas, algo que xa nos resultaba evidente pero que en certo modo ela semellaba botar en falta. Tratábase dunha faladora veciña co rostro curtido polo sol e o salitre, pola mala praxe dos anos; pola dura laboura de nacer e de vivir recluída nesta illa. Atopámola na porta da súa casa lamentándose das fedelladas que, segundo ela e con bastante certeza, un grupo de mozos fixeran de madrugada nunha fermosa e carnosa planta que engalanaba a cancela do seu xardín. Preguntounos de quén eramos e Luís, moi amablemente, encargouse da presentación. Logo de falar dos devanceiros insulares do meu amigo Luís e dos parentescos que os unían con estoutra veciña da Illa, achegariámonos até aquel muíño de vento, até aquela outra escusa que de novo me trouxo até eiquí, até este meu paraíso, este edén concibido entre bateas, este verxel de cons onde naufragan as palabras e cobra vida a esencia creativa dos poetas. 

Detivémonos de fronte a este muíño de vento erixido no século XVII, no mesmo século que o Muíño de mareas de As Aceñas, de planta circular, dous andares e construído a base de traballadas pezas graníticas. As pequenas xanelas que se localizan no segundo andar deste muíño de vento amosan a negrura do baleiro, a escuridade, a friúra e o silencio. Pénsase que este muíño de vento era empregado para paliar a perda da actividade propiciada polas flutuacións das mareas no Muíño das Aceñas e dalgún xeito dar maior servizo ós veciños insulares. Dende fai unhas décadas fica en desuso e completamente abandonado. Nesta illa, onde non se poden concibir os tradicionais muíños de auga ou de regato, tanto este Muíño de Vento da Illa de Arousa como o veciño Muíño de mareas de As Aceñas, supoñen un importante legado histórico, etnográfico e patrimonial que debemos preservar. Foron os primeiros muíños desta illa, as ferramentas para transformar a materia, para acadala fartura, carruseis de mar e vento, testemuñas esquecidas que semellan fumegar boa parte da historia desta vila. Lisquei ollando os calmos mares, os cons e os illotes que arrodean esta illa, lembrando aqueles versos que para ben tanto me arrepían, aquelas verbas de Taramancos que dicían: “Hoxe as dornas sulcaron, a sorrisa do mar profunda e nidia. Hoxe as dornas, beberon o teu sangue na badía”.