Os afiados puñais do Castriño de Conxo

"N'ista ribeira sempre garrida
d'o Sar lixeiro mormullador
fai o convento no que Rosuida
esconsolada pasou a vida
chorando a morte d'o seu amor.
Conxo que garda distes amores
a negra hestoria, chea de doores,
será testigo d'o noso afán;
as duas sombras d'os namorados
qu' en vida foron tan acoitados,
as nosas citas protexerán.
¡Si tu poideras ver o qu'eu vexo!
¡Cantos encantos canto refrexo
e cantos rayos de vida e lus!
Vexo Santiago sempre xigante,
¡cantas eirexas vexo por diante,
e cantas torres e canta crus!" 
Valentín Lamas Carvajal, Espiñas, follas e frores

Proseguimos paseniño tralos antigos sinais tatuados en frías laxes que nos encamiñan cara vieiros intransitados, por antr’as veigas, montes e penedos, que adormecen a carón da cidade; e que nos devolven ós séculos máis remotos da nosa longa historia. Unha vez máis, deixámonos caer pola contorna mesma da vella Capital da Patria, logo de visitar os sucos que se perden baixo as xestas do monte de Correxíns e no alto do Pedroso. Coma xa temos contado en anteriores ocasións, a bisbarra compostelá fica ateigada de outeiros máxicos onde se poden achar numerosos xacementos arqueolóxicos, moi diversos e singulares, herdados dende tempos remotos dos nosos máis primitivos ancestros. 

Desta volta, optamos por tirar cara o extremo suroeste da histórica cidade de Santiago de Compostela, ata a parroquia de Santa María de Conxo. Deixamos tras de nós as igrexas, as torres e as cruces da Compostela monumental, para achegármonos ata outra cara da cidade, a Volta do Castro, onde comezamos a procurar o noso particular obxectivo. Namentres emprendiámola andaina, comezamos a cavilar na xoia que procurabamos, un castro da Idade do Ferro soterrado onde se conserva un dos petróglifos máis singulares do chan galego, o coñecido Castriño de Conxo. Pouco se sabe deste asentamento, pois aínda non foi obxecto de estudo, mais contan que aquí se ten realizado algunha que outra prospección onde se puido achar parte dos muros, cerámicas castrexas, muíños de man, etc. Mais hoxe en día, a ninguén semella importarlle que este antigo castro continúe a conformar un chan esmorecido, unha silenciosa paisaxe de árbores foráneas. Deixamos tras de nós o enxordecedor ruído das estradas e o bulicio da cidade, e comezamos a ascender o pequeno outeiro do castro. As nosas indicacións aconsellábannos en todo momento a ascender o monte a carón dun valo metálico, que non era máis que o linde dunha vivenda privada. Seguimos monte arriba ata que comprobamos como a dirección da enferruxada malla parecía efectuar un ángulo duns noventa graos cara a dereita. 

Decidimos asomarnos para comprobar se iso podía significar que a nosa xoia andaba preto, e non nos trabucamos. O que puidemos avistar, no canto de sorprendernos gratamente, encheunos de rabia e de veleno. Naquel recanto á dereita, achamos partida a laxa onde fica o petróglifo do Castriño de Conxo, acoitelada duramente pola cobiza humana. Enriba mesmo do estático vértice da rocha partida, aínda áspera e sen refinar polo vento, esténdese a sombra do trenzado de arames que divide dúas eras moi opostas. Achegámonos pois, ata esta laxa ferida onde disque se atopa o singular petróglifo do Castriño de Conxo. 

Logo dunha pequena subida, á fin puidemos chegar ó cumio deste milenario outeiro e dar con esta xoia única, rabuñada en pedra dende a noite dos séculos. Ante nós, e baixo as derradeiras folliñas do outono, achamos un dos petróglifos máis singulares do País. Un complexo conxunto de armas onde se representan de xeito maioritario, unha serie de coitelas ou alabardas, así como puñais con dobre nervadura. Todos estes puñais semellan arrodear unha especie de escudo de forma triangular. Algúns estudos parecen asociar estas formas triangulares a deidades antropomorfas, machados, estandartes, etc. No que respecta á súa antigüidade, cabe sinalar que algúns dos puñais poden ter moita similitude con modelos británicos que están datados entre o III - II milenio antes de Cristo. 

A laxe ábrese ante nós coma se dunha fría advertencia se tratara, como se quixese espantar a forasteiros. Todas estas armas puideron ser mostras de poder e prestixio social de marcado carácter ideolóxico nunha época convulsa. É importante matizar que se trataba dunha sociedade que procedía dunha situación igualitaria, e que se comezaba a enfrontar a unha sociedade cada vez máis xerarquizada, máis estruturada. Poida que todas estas armas non fosen máis que sinais de advertencia. Ás veces, con poucas verbas basta para advertir e previr a presenza de intrusos. Canto debeu mudar o aspecto deste outeiro milenario, cantas batallas se terán sucedido sobre desta laxe. Quen sabe cantas bágoas, cantos ritos e canto sangue se terá deixado escorregar por estes sucos. 

Hoxe non se avista muro algún do pequeno castro que aínda aporta o seu nome a este solitario e ferido petróglifo. Hoxe somentes quedan os símbolos daquel milenario sinal de advertencia baixo as follas e os liques, adormecidos e calados. A laxa fica partida á metade, danada pola cobiza que nos atrasa, por esta sociedade xerarquizada contra a que xa loitaron no pasado os primitivos moradores do Castriño de Conxo. Somentes os integrantes da Asociación A Gentalha do Pichel, semellan tratar de identificar, sinalizar e coidar estes importantísimos achados milenarios. Que os séculos que están por vir non esquezan os sinais máis antigos do noso País, os seus ancestrais moradores, e o seu xeito de vivir.