Vila de Bares, porto do norte

"Eramos tres irmáns
mariñeiros os tres, cada un no seu mar.
Tiñamos a misma pel de péxegos novos,
cada un dos tres no seu albre lixeiro,
a navegar pol-as augas do tempo.
Mais fixemos un barco de carballo e piñeiro,
e cada un deixou a sua estrela nas gavias,
pra non ter mais que un mar, un barco, un ceo.

Queimou o barco o demo:
do tolo nada sei,
a ti como eras santo non te rachou o vento,
i-eu lonxe, lonxe, lonxe,
ardendo eiquí, no inferno.
Reza por min, amigo, e pol-o noso irmán,
¿aquel cervo ferido, pacerá no seu lar?

Cando saia do inferno,
¿saberei navegar?
¿Dirasme ti, irmao santo da miña mocedade,
como fan os madeiros pra se ter sobre o mar?

¡Vinde chousas sagradas,
carballeiras de meus pais,
agárdovos nestas praias
pra min sin terra e sin mar!"
Lorenzo Varela, Homaxes

Atravesamos a abrupta Serra da Faladoira para adentrármonos nas terras máis ó norte da Península Ibérica, ata a inmensa e poderosa Estaca de Bares, mástil do norte galaico. Trátase dun pronunciado brazo de terra e pedra que se adentra no salvaxe Mar Cantábrico, entre terras coruñesas e luguesas. Encravado na comarca de Ortegal, na vertente occidental do río Sor, a mítica Estaca de Bares protexe a entrada da Ría do Barqueiro, en plena Britonia galega. Segundo imos percorrendo estas bravías e escarpadas terras, imos descubrindo a paisaxe típica destas históricas costas do norte. As vacas marelas pacen a carón dos cantís, cercadas polas xa floridas toxeiras, namentres o mar rompe incesantemente contra os vertixinosos e intransitables cantís, os máis espectaculares de Galicia. A Estaca de Bares recibe os azoutes dos temporais do norte, e o bruar eterno do vento cantábrico.

Vista xeral da vila  dende o seu porto fenicio

Aquí, no medio destes impetuosos territorios, e recollida nun recuncho que deixa tras de si a vertente oriental da Estaca, atopamos a pequena pero singular vila de Bares. Trátase, nada máis e nada menos, que do porto máis ó norte do chan galiciano, e mesmo de toda a Península Ibérica. A pequena vila érguese a carón dunha praia e sobre dos mesmos areais. As dunas chegan ata as mesmas portas e pendellos, fundíndose co mar e coa terra nunha eterna aperta fraternal. As rexas vivendas, amosan unhas características de transición entre as portentosas casas lucenses e os elementos tradicionais da canteira britona. Entre os seus elementos cabe destacar as míticas ameas e os tellados de lousa, que xa viamos noutros moitos lugares da histórica Britonia galega, como a xeitosa enseada de Portocelo, ou do lendario lugar de Santo Andrés de Teixido. Os fogares dos mariñeiros do Porto de Bares amosan un fermoso equilibrio de cores. A pesares de que abundan as casas de vivas cores, na inmensa maioría predominan as pintadas de branco, ó contrario que noutros moitos portos coma o Barqueiro ou A Guarda. Este porto foi, dende tempos remotos, un peirao de gran importancia para o comercio dos minerais. Dende antano, os carromatos viñan ateigados dende as minas das Pontes, atravesando a Serra da Faladoira polo Camiño Vello, para seren embarcados por comerciantes mediterráneos que o distribuían por todo o mundo coñecido. O dique de abrigo foi construído polos fenicios no século VII a.C. 

Co tempo, as pedras coas que se construíu o porto foron desgastándose pola acción do mar, ata convertérense en cantos rodados ou boleiras. Contan que aquí foron achados numerosos obxectos da época fenicia, e tamén dos romanos, que de seguro tamén aproveitaron a situación e comercio de Bares. Entre as xoias atopadas, falan de moedas fenicias, tégulas, ánforas, e mesmo unha necrópole romana. A finais do século X, a vila pasa a estar sometida ó bispado de Mondoñedo, por mediación do Rei Ordoño II de Galicia. Hoxe en dia, este porto con máis de dous mil setecentos anos de historias, non chega ó centenar de veciños. Esta vila olla de fite á gran Illa Coelleira, lendaria morada de monxes, fareiros e coellos. Os viscaínos, mariñeiros vascos que viñan na procura das baleas, vixiaban o paso dos grandes cetáceos dende o alto da Coelleira, auténtica atalaia dos vellos baleeiros. No alto desta illa, xa non resoan os rezos dos abades nin os solitarios monólogos dos fareiros; somentes o eterno fungar do vento. O vento mareiro acariña as coloridas gamelas do Porto de Bares, espallando o salitre cantábrico por antr’as dunas. As vellas embarcacións fican adurmiñadas sobre os prados e sobre os areais, agardando as rutinarias partidas que falen de pasado e de futuro.