As faenas mariñeiras do peirao de Portosín

"Velaí a muller que canta soa
nos oídos do vento:
A gorxa ensanguentada e o alarido,
o salmo e o susurro e o salouco,
o eco e o silencio,
o tanxer dunha cítara sen cordas.
Velaí a a muller que vai ao porto
e chama polos barcos:
Veñen coa proa rota no horizonte,
chegan coa treboada nas enxarcias,
ela sempre vixía
e pon velas de soños polos mastros".
Marica Campo, Sombra do meu asombro 

Agóirase tormenta no resgardado peirao de Portosín, na parroquia sonense de Goiáns. As escuras nubes atravesan o corazón da Serra do Barbanza, á altura das terras de Porto do Son. O vento do sur trae consigo os trebóns e axita ás gaivotas, namentres no porto, homes e mulleres remendan as redes mariñeiras que enchen o peirao do fresco arume de salitre. As pequenas boias de cortiza e outros materiais que acompañan ás redes, e os cascos dos barcos pintados de vivas tonalidades, aportan a nota de cor nesta fermosa estampa mariñeira. Atopámonos nun dos portos máis importantes da Ría de Muros e Noia. Portosín fica acubillado baixo as faldras da esgrevia e pedregosa Serra do Barbanza. A dureza destas terras obrigou dende antano ós seus habitantes a concentrárense ó longo da liña costeira. As primeiras poboacións, fai máis de dous mil cincocentos anos, atopábanse xa enriba da propia costa. É o caso do mariñeiro castro de Baroña, situado a escasos quilómetros de Portosín. As actividades mariñeiras centráronse, de forma especial, en torno ás vilas principais: Portosín e Porto do Son, antigo Porto d’Oçón, e que hoxe é a capital municipal. Contan que o nome de Portosín pode derivar de Portus Sinum, é dicir, "Porto da Enseada". 

Un redeiro no peirao de Portosín

Hai quen di que neste recuncho existiu un peirao romano de certa importancia, desde onde os antigos romanos enviaban a Roma as prezadas xoubas pescadas nestes mares. Non en van, estas terras estaban atravesadas pola vella Vía XX ou Per Loca Maritima. Resistiu, coma tantos outros lugares de Galicia, as invasións e saqueos dos viquingos a comezos do Medievo. Xa no século XIX, instálanse as míticas factorías de salgadura, que permitiron certo desenrolo na zona. 

Camiñamos polo peirao de Portosín e ollamos os impoñentes buques pesqueiros do cerco, que causan o tremor dos prateados bancos de sardiñas e xurelos. Estes navíos de metal, dotados das tecnoloxías máis vangardistas para localizar e asediar os abondosos bancos de peixe que se desprazan unidos nas costas atlánticas, capturan ata dúas mil cincocentas toneladas de sardiña e dúas mil de xurelo ó ano. As xardas e a boga constitúen tamén outra parte importante do volume pesqueiro. En Portosín hai rexistrada unha flota de sesenta buques, a maioría deles son coñecidos coma motoras ou barcos do cerco. As redes descansan estendidas sobre o dique. A carón delas, albíscanse as redeiras e redeiros que tecen os longos panos de distintos tecidos. Neste peirao, coma noutros moitos, as labouras do mar non cesan nin sequera cando os barcos fican atracados. Os días en terra aprovéitanse para reparar as extensas mallas do cerco, actividade que xa substituíu ás antigas artes tradicionais coma o trasmallo e o enmalle, ferindo máis se cabe o delicado equilibrio do noso mar. O éxito desta arte deriva da súa gran eficiencia, pois trátase dun sistema de captura masiva co que se pescan bancos enteiros de peixe. O cerco tense estendido por outros portos galegos coma os de Malpica, Cambados e Redondela. Esta arte de captura consiste nunha ampla rede rectangular que se ceiba en círculo ó redor dun banco. As pequenas boias coas que conta na parte superior, e as chumbadas que penduran da parte inferior, mantéñena en vertical. 

Coa axuda dun cabo que rodea a parte inferior a través duns aneis, os mariñeiros pechan a parte inferior da rede, atrapando ós peixes no seu interior. Finalmente, péchase a parte superior da bolsa e álzase cos brazos hidráulicos dos buques, traendo consigo grandes bancos de xurelo, xarda, lirio, bocarte e, sobre todo, sardiña. A pesares de que a actividade non cesa en todo o ano, son os meses de xullo e novembro os de maior número de capturas. A pesares de que este porto segue vivo, e de que boa parte da poboación segue a vivir do mar, non constitúe o sector maioritario. Hoxe en día, o turismo tomou o relevo, atraído polas fermosas e plácidas praias da contorna, coma os areais de Revolar, Gafa e Coira, moi valorados polos veraneantes composteláns. Tamén a boa mesa mariñeira constitúe un importante atractivo, grazas á ampla variedade de mariscos da ría, o polbo, as empanadas de zamburiñas e berberechos, ou a súa prezada xouba. A filloa é o doce máis recoñecido. Coa chegada do turismo, apareceu o club náutico, e tivo lugar un importante impacto urbanístico no lugar. De seguro que, por estas datas, a xigantesca Serra do Barbanza ficará cuberta pola dourada e refulxente flor das toxeiras, namentres os mariñeiros retornarán a porto coas alboradas de cada día. Entre tanto, a silueta de Monte Louro albíscase no longo horizonte do Atlántico, ó outro lado da plácida Ría de Muros e Noia.